Hà Nội và tiếng leng keng tàu điện: ký ức của một thành phố (1901–1991)
Hà Nội từng có hệ thống tàu điện hoạt động từ đầu thế kỷ 20 đến cuối thế kỷ 20, là phương tiện gắn bó với cuộc sống hàng ngày của học sinh, tiểu thương và những người lao động, để lại trong ký ức người Thủ đô tiếng chuông "leng keng" và những toa tàu sơn vàng cũ kỹ.
Khởi đầu và phát triển
Từ cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, dưới thời thuộc địa, công trình tàu điện được khảo sát, cấp phép và dần được xây dựng, mở những tuyến đầu tiên nối trung tâm thành phố với các cửa ô và vùng phụ cận, góp phần thay đổi cấu trúc đô thị và mở rộng phố phường.
Hình ảnh trong đời sống người Hà Nội
- Phương tiện phổ biến: Trong nhiều thập niên, người Hà Nội chỉ có hai phương tiện chính là xe đạp và tàu điện; tàu điện gắn liền với hình ảnh học sinh, tiểu thương, người lao động nghèo.
- Âm thanh và cảm giác: Tiếng chuông tàu, bánh sắt nghiến trên ray và màu sơn cũ của các toa là những dấu ấn âm thanh — hình ảnh thân quen của phố phường Hà Nội xưa.
Vai trò trong thời chiến
Trong những ngày toàn quốc kháng chiến, khi phố phường chìm trong bom đạn, nhiều toa tàu điện trở thành hình ảnh "chiến sĩ thầm lặng", góp phần chắn các bước tiến của kẻ thù và gắn với những ký ức lịch sử khắc khoải của người dân.
Chuyến tàu cuối cùng và ký ức lưu giữ
Chuyến tàu cuối cùng lăn bánh qua phố vào những ngày tháo dỡ hệ thống — chuyến đi đặc biệt bởi ai cũng có thể lên, nhiều người già chọn được đi một lần để lưu giữ kỷ niệm; người bán vé xé những tấm vé làm kỷ niệm, như muốn níu giữ hình ảnh cuối cùng của chiếc tàu "leng keng".
Di sản ký ức
Sau khi các tuyến đường ray bị dỡ bỏ, tàu điện chỉ còn tồn tại trong ký ức, trong những bức ảnh cũ và trong câu chuyện của thế hệ từng lên tàu bằng một chiếc vé năm xu. Những hồi ức ấy vẫn sống trong tâm trí nhiều người Hà Nội, là một phần của ký ức đô thị về một thời đã qua.
Ghi chú hình ảnh
Ảnh: sưu tầm
